این مقاله می‌کوشد وضعیت جامعه ایران را ذیل مفهوم رتروتوپیا توصیف و تحلیل کند. رتروتوپیا مفهومی است که زیگمونت باومن آن را بازگشت به یوتوپیا، آرمانشهر یا آینده تعریف می‌کند. او جهان کنونی را درگیر خشونت گسترده و بی‌مهار، قبیله‌گرایی، نابرابری، رقابت‌های ملی و مخاصمات بین کشورها می‌داند. در شرایطی که نابرابری اقتصادی و قطبی‌شدن جوامع به اوج رسیده است؛ در سطح فردی نیز انسان کنونی را مستأصل، ازخود بیزار، و در تمنّای نبودگی می‌بیند که در چنین وضعیتی میل به بازگشت به رحم را به عنوان جایی گرم و نرم و آرام آرزو می‌کند. به‌نظر می‌رسد، جامعه ایران در وضعیتی مشابه قرار دارد: نابرابری فزاینده، فساد گسترده، ناکارآمدی در کنار زوال نظام اخلاقی و یأس فراگیر و عمیق از آینده، اعتبار آرمان‌های انقلاب را زدوده است. ناامیدی، سرخوردگی و فقدان چشم‌انداز از آینده، میل به بازگشت به گذشته را تقویت کرده است. اگر این وضعیت را ذیل مفهوم رتروتوپیا قرار دهیم، گرایش‌های نوستالژیک یا گذشته‌گرایانۀ متنوعی که در جامعه ایران سر برکشیده است، قابل فهم می‌شود. …